لیلا سیف الهی
عنوان : مدیریت کارا و اثر بخش ( بهره ور)
استاد محترم : دکتر مهدیان
تهیه کننده : لیلا سیف الهی
( فهرست مطالب )
* مقدمه
* تاریخچه و تعریف بهره وری
* دیدگاه ها و نگرش ها به بهره وری
* قلمرو ، چرخه و سطوح بهره
وری
* نمودار های عوامل مؤثر بر بهره
وری و کارآیی
* دیدگاه هانسبت به منابع انسانی
* نقش مدیریت الگو ها ، ساختار و
فرهنگ سازمانی در مدیریت و بهره وری نیروی انسانی
* ویژگی یک فرد بهره ور
* مشخصات انسان و سازمان با مدیریت
بهره ور ی بالا
*
اقدامات مدیریتی مهم برای بهبود بهره وری
* نقش تکنولوژی در مدیریت بهره ور
* ویژگی های مدیران کارآمد در محیط
های آموزشی
* نتیجه گیری
* فهرست منابع و مآخذ
مقدمه :
مدیریت و رهبری از ارکان سازمان و جامعه است و با توجه به این موضوع که اگر آموزش و پرورش هر جامعه در
رأس هر مسائل جامعه می باشد ، مدیریت آموزشی نیز با همان منطق جایگاه مهمی در بهسازی و توسعه ی جامعه دارد و می بایست
رهبران آموزشی کارآمد در یک جامعه دارای دانش و مهارت هایکافی باشند ، بدون تردید نظام آموزشی نیز از اثر بخشی ، کارآیی و
اعتبار بالای برخوردار خواهد بود .
اهمیت مدیریت و تربیت مدیران شایشته در پیشرفت و توسعه ملل ، یکی از اولویت هایی مهم اداره امور حکومت هاست
و آموزش و پرورش نهادی است که پیوسته نیاز به بهبود کیفی عملکرد ها ، تحول تکنولوژی و باز آموزی حرفه ای مدیران آموزشی
خود دارد زیرا نقشی را که رهبران و مدیران آموزشی در تبدیل منابع انسانی به سرمایه های انسانی و تقویت مکارم اخلاقی و ابعاد رشد
در دانش آموزان بر عهده دارند بسیار حائز اهمیت است ، رهبری و مدیریت از ارکان سازمان و جامعه است و این امر مهم در بین
انواع مدیریت از جایگاه ویژه ای برخوردار است چرا که آموزش و پرورش یک نهاد استراتژیک و آرمانی است و باز خوردش به کل جامعه منتقل می شود
اوّلین تعریف مدیریت بهره ور : توانمندی تولید بیشتر ( فرانسوا کنه)
مفاهیم و تعاریف بهره وری در حوزه علوم مختلف :
معنی لغوی بهره وری در دایرة المعارف بریتانیکا
* بهره وری نسبت ستاده کالا یا خدمت و یا مجموعه ای از کالا ها یا خدمات به نهاده شامل یک یا چند عامل تولید کننده ی آن است .
تعاریف بهره وری از دیدگاه های مختلف:
- علم اقتصاد: بهره وری ، مهارت در توسعه انسانی و سود آوری است.
- علم اجتماعی : بهره وری ، قابلیت انجام امور امروز بهتر از دیروز بطور مدام می باشد.
- عام صنعت : بهره وری ، بهبود وضع موجود و استفاده ی مؤثر از عوامل تولید می باشد .
- فنی و تولید : بهره وری نسبت ستاده به هر یک از عوامل تولید است .
- علوم اقتصادی و اجتماعی : بهره وری ، بهبود کیفی کار و زندگی و رفاه انسان است که در نهایت باعث بالا بردن کیفیت و کمیت کالا یا خدمات می شود .
- علم شیمی: بهره وری ، استفاده از کاتالیزور های مناسب در جهت تسریع روند تولید می باشد.
- علم فیزیک : بهره وری ، بالا بردن توان ( راندمان) کار با توجه به کمیت و کیفیت کالا یا خدمات می باشد .
- عامیانه : بهره وری ، قانع نبودن به وضع موجود و تلاش و تکاپو در جهت بهینه کردن آن .
و بطور کلی ؛
بهره وری عبارت است از :
« بهره وری نوعی نگرش خلاق در جهت بهبود و پویایی وضع موجود از طریق بالا بردن کمیت و کیفیت ، اثر بخشی ، سود آوری متناوب کار و جلب رضایت نیروی انسانی می باشد. »
نگرش قدیم به بهره وری :
- تأکید بر مدیریت منابع موجود
- توجه عمده به درون سازمان
نگرش جدید به بهره وری : طرح ایده های نو ، خلق محصولات جدید و داشتن مشتریان متنوع و توجه به بازار و رقبا و استفاده از
توانایی های بالفعل و بالقوه سازمان برای استفاده از فرصت ها و مقابله با تهدید ها
نتیجه :
ایجاد سازمانی هوشمند و انعطاف پذیر و آگاه از محیط
![]() |
قلمروی بهره وری :
افزایش بهره وری را در چهار قلمرو می توان شناسایی کرد :
- کاهش زمان
- کاهش هزینه
- افزایش کیفیت
- افزایش کمیت
سطوح بهره وری :
بهره وری همواره برای یک نهاد یا سیستم مستقل قابل تعریف است :
سطح فردی : هر فرد به چه درجه ای از آنچه که در اختیار دارد برای تحقیق اهدافش استفاده می کند . ( بهره وری فرد متأثر از یکسری از عوامل است که در نمودار های قبلی مشاهده نمودید .)
بهره وری در سطح فردی به معنی استفاده بهینه از مجموعه ی استعداد هاو توانایی های بالقوه انسان و نعمت های الهی در طول زندگی
شخصی و اجتماعی است. این بهر برداری می تواند هم در جهت اهداف مادی یعنی فراهم نمودن زندگی بهتر و هم در جهت اهداف معنوی یعنی حرکت به سمت زندگی متعالی تر باشد.
سطح سازمانی: مشخص می شود که یک سازمان چقدر خوب از منابعی که در اختیار دارد منند انسان ، سرمایه ، ماشین ، و مواد و تکنولوژی برای رسیدن به اهداف ( تولید خدمت یا کالا ) استفاده می کند .
سطح ملی : مشخص می شود که یک ملت از آنچه در اختیار دارد ( مانند : معادن و ذخایر زیر زمینی ، زمین ، شرایط اقلیمی ، جمعیت ، سرمایه ، تکنولوژی ، علوم و …) برای دستیابی به اهداف ملی ( رشد و توسعه سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی ) چقدر خوب استفاده می کند .
عوامل مؤثر بر بهره وری و کارایی :
![]() |
دیدگاه غلط نسبت به کارکنان ( منابع انسانی )
در سازمان کارکنان نیروی فیزیکی هستند
- ابزار کار می باشند : یعنی هر وقت لازم باشد از کار اخراج می کنم
- با انگیزه ی اقتصادی فعالیت می کنند
- آموزش های مورد نیاز هزینه محسوب می شود
دیدگاه درست نسبت به کارکنان (منابع انسانی )
در سازمان کارکنان به عنوان منبع تلقی می گردند .
- مملو از استعداد های پنهان و بالقوه می باشند
- پرسنل آمادگی بروز خلاقیت را دارند
- آینده نگر و آینده ساز هستند
- قدرت سازگاری با تغیرات محیطی را دارند
بهره وری نیروی انسانی و عوامل مؤثر بر آن :
منابع انسانی به عنوان عنصر رقابتی و راهبردی ارائه ی محصولات و خدمات متفاوت و متمایز ، کاهش هزینه ها ، خلاقیت و نو آوری و افزایش رقابت پذیری از مزایای وجود منابع انسانی ماهر ، با تجربه ، خلاق و با نشاط است .
نقش مدیریت در بهره وری :
الف : نحوه ی سازماندهی و اجرای آن : به وظایف متعارف مدیران چون ( برنامه ریزی ، سازماندهی و نظارت ، همراه با تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری و انتخاب تکنولوژی) مربوط است .
ب: فراهم کردن فرصت های خوب برای استفاده مؤثر از نیروی کار: عدم استفاده مؤثر باعث از دست رفتن انگیزه افراد می شود .
گسترش فرصت ها از طریق بهبود سیستماتیک و متوازن ساختار و فرهنگ سازمانی ، الگو های مدیریت و روابط کارگر – مدیریت تأمین گردد
نقش الگو های مدیریت در بهره وری نیروی انسانی :
الف: تأکید برالگوی مشارکتی : ایجاد جو تشویق همکاری در بین کارکنان و بطور کلی مشارکت بیشتر ، همکاری ، ارضای شغلی و پاداش کافی .
ب: اصلاح روابط مدیر و کارکنان و رهبری صحیح:
- ارائه ی اطلاعات دقیق در باره عملیات سازمان
- برگزاری جلسات عادی یا ویژه ایبرای رسیدگی به مشکلات کارکنان
- استفاده از هر فرصت به منظور جاب دوستی و حمایت بر مبنای صداقت
- استفاده از نظرات و پیشنهادات کارکنان
نقش ساختار و فرهنگ سازمانی در بهره وری نیروی انسانی:
ساختار متناسب با تولیدات و فرایند ها باشد .
در سازمان های تحقیق و توسعه سازمان باز سازمان های تولیدات پیچیده سازمان های ماتریسی.
نقش الگو های مدیریت در بهره وری انسانی :
انگیزش نیروی انسانی :
- معنی دار کردن فعالیت
- سهیم کردن افراد در منافع حاصل از بهره وری
- تشویق کارکنان
- ایجاد جو اطمینان و ارتباط دو جانبه بین مدیر و نیروی کار
- ایجادامنیت شغلی
- ایجاد فرصت های برابر جهت ارتقاء
- تشویق مطابق با میزان فعالیت
- حمایت از بهداشت و رفاه تمام کارکنان از طریق ایجاد محیط پاکیزه و ایمن و با اجرای خدمات بهداشتی حرفه ای مناسب
- ارتقاء مهارت و قابلیت کارکنان از طریق آموزش
چه انسانی با چه ویژگی هایی می تواند یک فرد بهره ور باشد؟
سه ویژگی اساسی:
الف: نگرش مثبت: درست دیدن « نقص ها » برای دستیابی به راه های رفع آن ها و بهبود امور . بیرون راندن عوامل منفی به قسمت آخر یا بیرونی ذهن و اندیشه مبتنی بر نگرش مثبت به پدیده ها .
ب: خلاقیت : خلق اندیشه های نو برای تغییر و بهبود
خلاصه طرز کار توانایی های فکری بشر:
- توجه : توانایی مشاهده و به کار بردن توجه
- ضبط : توانایی حفظ کردن و به خاطر آوردن
- استدلال: توانایی تجزیه و تحلیل و قضاوت
- خلاقیت : توانایی تجسم ، پیش بینی و ایجاد ایده ها
ج: نا رضایتی خلاق : همواره از زاویه نقد وضع موجود پدیده ها را نگریستن و در جستجوی شکل برتر و بهتر آن ها بر آمدن
مشخصات انسان بهره ور ( با سطح بهره وری بالا )
- دارای نگرش مثبت
- خلاق و نو آمور ( پیشنها دها و ایده های خوبی ارائه می کند )
- انعطاف پذیری ادراک
- توسعه طلب / توسعه یاب
- دارای اعتماد به نفس و شهامت در سطح بالا
- علاقمند وافر به آموزش و یادگیری و کسب تجربه
- سلامت روانی
- کنجکاو و جستجو گر
- دقت و حساسیت نسبت به محیط و تغییرات آن ( به ویژه نسبت به مواردی که در نظر دیگران عادی به نظر می رسد)
- دارای روحیه ی انتقادی و عدم رضایت از وضع موجود
- دلگرمی و امید به آینده
- پیش قدم در قبول مسئولیت و رویارویی با مسائل
- قدرت جلب حس اعتماد و اطمینان دیگران
- عادت به تفکر قبل از عمل
- توجه به تمرکز بر عوامل قابل کنترل به جای بزرگ کردن عوامل غیر قابل کنترل
- استفاده مؤثر از زمان
- انگیزش و نگرش درست نسبت به کار
- دارا بودن روابط خوب با دیگران
مشخصات سازمان با مدیریت بهره ور
1- تشویق کارکنان به استفاده از قوه ی خلاقیت و نو آوری
2- حمایت از عملکرد مناسب با بهره وری بالا و توجه به نتایج آن
3- فراهم کردن زمینه ی دانش افزایی ، یادگیری و بهبود مستمر
4- تقویت روحیه ی کار ، تلاش و توسعه یابی
5- ترغیب ریسک پذیری
6-تقویت اعتماد به نفس در کارکنان
7- روابط مطلوب و مبتنی بر احترام متقابل
8- انتقاد پذیری و پذیرش اشتباه
9- بها دادن به نظم و آراستگی محیط کار
10- داد و ستد اطلاعات و تجزیه بین اعضاء سازمان
11- قرار دادن بهره وری در مرکز ثقل ( محور ) کلیه تصمیمات مدیریت
12- سعی در کمک به حل مشکلات به جای انتقال هر چه زودتر آن به دیگران ( روحیه ی دلسوزی در کار )
13- تفکر و دیدگاه فرآیندی به جای دیدگاه وظیفه ای
14-مشتری مداری ( محوری )
15- انطباق دانش ، تخصص و تجربه ی افراد با وظایف و شغل محوله
16- عدم تداخل مسئولیت ها و وظایف
17- ارائه ی پیشنهاد های زیاد توسط کارکنان ( جلب مشارکت کارکنان )
18- تشکیل جلسات همفکری و همکاری
19- انعطاف پذیری روش ها و سیستم ها
20- اهداف تعریف و مدون شده برای کل سازمان و واحد های آن
اقدامات مدیریتی مهم برای بهبود بهره وری :
1- تعیین اهداف درست و منطقی و الویت بندی آن ها
2- برنامه ریزی برای استفاده کامل از مجموع منابع قابل دسترس
3- تعیین معیار های عملکرد سطح بالا
4- سرمایه گذاری برای توسعه سازمان در ابعاد مختلف مبتنی بر نتایج تحقیقات و ارزیابی های علمی و جامع
5- سعی در حذف موانع ، تنگنا ها ، مقررات نا کارآمد و حل مشکلات فرا راه بهبود و ارتقاء بهره وری
6-تأکید و تمرکز متعادل و عقلایی بربخش های مختلف سازمان ( عدم افراط و تفریط در این زمینه )
7- هماهنگی و ایجاد ارتباطات مناسب افقی و عمودی در سازمان برای کمک به هم افزایی واحدهای مختلف در جهت تحقق اهداف سازمان
8- نظارت برکیفیت و کمیت فعالیت ها با توجه به اهداف تعیین شده از طریق نظام های سنجش و اندازه گیری ارزیابی اثر بخشی ساختار سازمان ، روش های انجام کار ، سیستم ها ، خط مشی ها و رویه های به کار گرفته شده
9- ایجاد فضا و جو سازمانی مناسب برای رشد و توسعه حرکت بهره وری
10- بهبود بهره وری کاری برای متخصصان نیست بلکه باید بخشی از همه کارهای سازمانی و به نوعی فرهنگ سازمانی باشد.
مشارکت کارکنان و نقش آن در مدیریت بهره ور
- قدرت واقعی مشارکت کارکنان ، درتوانایی آن ها برای ایجاد تغییر فرهنگی – از طریق ترویج یک سبک مدیریت مشارکتی در یک سازمان – نهفته است . مدیریت مشارکتی ، با دوایر کیفیت یا هر روش مشارکتی خاص دیگر ، یکسان نیست ؛ بلکه همانگونه که « دوچ لندن » معتقد است که:
« مدیریت مشارکتی ، مجموعه ای از ایده ها ی سازمان یافته در مورد نحوه ی مدیریت یک مؤسسه ی اقتصادی مدرن و مترقی می باشد .»
- از آن جا که فرآیند مشارکت کارکنان ، بزرگترین تغییر در ساختار سازمان به شمار می رود ، تدوین یک استراتژی مؤ ثر تغییر برای مشارکت کارکنان ، جهت موفقیت در این امر ، اهمیت حیاتی دارد . یک استراتژی تغییر ، شامل مراحل مختلف زیر است :
1- آگاهی مدیریت و سر پرستی
2- ارزیابی میزان آمادگی سازمان و برنامه ریزی استراتژیک
3- ارزیابی تاکتیکی و آمادگی
4- آموزش و اجرا
5- ارزیابی ، اشاعه و حفظ
نقش تکنولوژی در مدیریت بهره ور
- ره آورد تکنولوژی
- نباید انتظار داشت پس از بکارگیری تکنولوژی ظرفیت آن بلافاصله به حد نهایی خود برسد .
- جایگاه و اهمیت تحقیق و توسعه
- افزایش سر مایه گذاری در تجهیزات و توسعه تکنولوژی
نتیجه گیری :
- - بهره وری یک باور و یک ذهنیت مثبت است
- - بهره وری محصول فکری انسان هاست و تغییری است نه تفسیری
- - بهره وری حاصل اخلاقی است که انسان باور ، علم باور و آینده باور باشد .
- - بهره وری یک نیاز است
- - بهره وری از جهان بینی ها ، نگرش ها و کارآفرینی ها تأثیر می گیرد .
- - مالکیت بر حق ، زیر بنای بهره وری است .
منابع و مآخذ :
1-
الوانی ،سید مهدی (1376) جزوه ی درسی تئوری سازمان و مدیریت
2- دکتر خورشیدی ، عباس (1382)
مدیریت و رهبری آموزشی
3- کنت بلا نچارد و پال هرسی (
ترجمه دکتر علاقه بند ) مدیریت رفتار سازمانی ( کاربرد منابع انسانی )
4- صافی ، احمد ( 1373) مدیریت و
برنامه ریزی در آموزش و پرورش
5- دکتر میر کمالی ،سید محمد (
1378) رهبری و مدیریت آموزشی
6- استفاده از منابع اینترنتی
7- دکتر مهدیان ، محمد جعفر (
1393) مقدمه ای بر رهبری و مدیریت در مدارس
« نمونه سؤال امتحانی درس تئوری های سازمان و مدیریت »
تهیه کننده : لیلا سیف الهی استاد محترم : دکتر مهدیان عنوان : مدیریت کارا و اثر بخش ( بهره ور )
سؤال1- واژه های ( بهره ور ی ، کارایی، اثر بخشی ) را تعریف کرده و نقش الگو های مدیریت در بهره وری نیروی انسانی را شرح
دهید ؟
* بهره وری عبارت است از :
« بهره وری نوعی نگرش خلاق در جهت بهبود و پویایی وضع موجود از طریق بالا بردن کمیت و کیفیت ، اثر بخشی ، سود
آوری متناوب کار و جلب رضایت نیروی انسانی می باشد. »
* کارایی عبارت است از:
دستیابی به اهداف سازمان با کاهش زمان و هزینه به منظور افزایش کیفیت و کمیت بهره وری و در نهایت انجام درست کارها
* اثر بخشی عبارت است از : تحقق تمام کار های درست
* نقش الگو های مدیریت در بهره وری نیروی انسانی عبارت است از :
الف: تأکید برالگوی مشارکتی : ایجاد جو تشویق همکاری در بین کارکنان و بطور کلی مشارکت بیشتر ، همکاری ، ارضای شغلی و پاداش کافی .
ب: اصلاح روابط مدیر و کارکنان و رهبری صحیح: ارائه ی اطلاعات دقیق در باره عملیات سازمان ، برگزاری جلسات عادی یا ویژه برای رسیدگی به مشکلات کارکنان ، استفاده از هر فرصت به منظور جاب دوستی و حمایت بر مبنای صداقت ، استفاده از نظرات و پیشنهادات کارکنان
______________________________________________________________________________________
سؤال 2- چرخه ی عوامل موثر بر بهره وری و کارایی را رسم نموده و اقدامات مدیریتی مهم برای بهبود بهره وری را بیان کنید؟
![]() |
* اقدامات مدیریتی مهم برای بهبود بهره وری عبارت است از :
تعیین اهداف درست و منطقی و الویت بندی آن ها، برنامه ریزی برای استفاده کامل از مجموع منابع قابل دسترس، تعیین معیار های عملکرد سطح بالا ، سرمایه گذاری برای توسعه سازمان در ابعاد مختلف مبتنی بر نتایج تحقیقات و ارزیابی های علمی و جامع، سعی در حذف موانع ، تنگنا ها ، مقررات نا کارآمد و حل مشکلات فرا راه بهبود و ارتقاء بهره وری ،تأکید و تمرکز متعادل و عقلایی بربخش های مختلف سازمان
( عدم افراط و تفریط در این زمینه )، هماهنگی و ایجاد ارتباطات مناسب افقی و عمودی در سازمان برای کمک به هم افزایی واحدهای مختلف در جهت تحقق اهداف سازمان، نظارت برکیفیت و کمیت فعالیت ها با توجه به اهداف تعیین شده از طریق نظام های سنجش و اندازه گیری ارزیابی اثر بخشی ساختار سازمان ، روش های انجام کار ، سیستم ها ، خط مشی ها و رویه های به کار گرفته شده، ایجاد فضا و جو سازمانی مناسب برای رشد و توسعه حرکت بهره وری، بهبود بهره وری کاری برای متخصصان نیست بلکه باید بخشی از همه کارهای سازمانی و به نوعی فرهنگ سازمانی باشد.
- ۹۴/۰۳/۰۶